ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 15، شماره 11، بهمن 1401 ، شماره پی در پی 81

سبک‌شناسی لایه ای اشعار رودابه حمزه ای

صفحه (221 - 241)
فاطمه کامران کله بستی ، مسعود روحانی (نویسنده مسئول)، غلامرضا پیروز ، احمد غنی‌پور ملکشاه
تاریخ دریافت مقاله : بهمن 1400
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : اردیبهشت 1401

چکیده

زمینه و هدف: سبک‌شناسی لایه ای یکی از راه های تجزیه و تحلیل متن (نثر یا شعر) است که در آن با استفاده از الگوی لایه ای، برجستگیهای سبکی اثر مشخص میشود. شعر کودک یکی از گونه های ادبیات کودک و نوجوان است که نیازمند توجه و بررسی همه‎جانبه است. در این پژوهش با هدف دست یافتن به سبک شعر رودابه حمزه ای، اشعار کودک وی در پنج لایۀ آوایی، واژگانی، نحوی، بلاغی و ایدئولوژیک و نوآوریهای شاعر بررسی و تحلیل میشود.

روش مطالعه: شیوۀ پژوهش در این جستار، کیفی و از نوع تحلیل محتواست. اطلاعات موردنظر از منابع کتابخانه ای و سایتهای معتبر اینترنتی استخراج و ازطریق ابزار فیش گردآوری شده است و اطلاعات و آمارهای بدست‌آمده مورد نقد و ارزیابی قرار گرفته است.

یافته‎ها: در بررسی سبک‌شناسی لایه ای، عناصر آوایی، واژگانی، نحوی، بلاغی و ایدئولوژیک اشعار حمزه‎ای، ویژگیهایی سبکی خاص شعر کودک وجود دارد و شعریت شعر کودک را فزونی میبخشد؛ چراکه واژۀ کودک شعر را مقید به قواعد و اصولی خاص میکند، که تخطی از آنها بمثابۀ فاصله گرفتن از هدف غایی شعر و پرورش شعر کودکانه است.

نتیجه گیری: شاعر بیشتر در بخش موسیقی کناری و درونی لایۀ آوایی موفق بوده است. در لایۀ واژگانی برای مخاطبان خردسال خود از واژگان حسی و عامیانه بیشتر استفاده نموده و از انواع واژه ها بهره برده است. همچنین به ترکیبات وصفی نسبت به ترکیبات اضافی تمایل بیشتری نشان داده است. در لایۀ نحوی ساختار جملات ساده است و اغلب افعال را در انتهای جمله قرار داده، ضمن اینکه افعال اسنادی را خیلی کمتر بکار برده است. در بخش بلاغی مهمترین آرایه های مورداستفادۀ شاعر تشخیص، تناسب و تضاد بوده است و تشبیه و کنایه را به تعداد محدود بکار برده است. در لایۀ ایدئولوژیک شاهد توجه و اشراف شاعر به همۀ امور کودک هستیم و این امر نشان‎دهندۀ حس زنانه و مسئولیت مادرانۀ این شاعر تواناست. همچنین در شعر وی نوآوریهایی در اسم صوتها، بویژه اسم صوت مخصوص کودکان، کاربرد کلمات ویژۀ کودکان و تشبیهات جدید و نو دیده میشود.

کلمات کلیدی
سبک‌شناسی لایه‎ای , شعر کودک , رودابه حمزه ای , لایۀ آوایی , لایۀ واژگانی

• آبرامز، ام اچ. (1394). فرهنگ توصیفی اصطلاحات ادبی «انگلیسی فارسی». ترجمۀ سعید سبزیان. ویرایش دوم. تهران: راهنما. ص365.
• احمدی گیوی، حسن و انوری، حسن. (1386). دستورزبان فارسی. ویرایش دوم. تهران: فاطمی. ص243.
• پورنامداریان، تقی. (1390). سفر در مِه؛ تأملی در شعر احمد شاملو. ویرایش چهارم. تهران: سخن. ص376.
• حمزه‎ای، رودابه. (1395). کی بود کی بود؟ من نبودم. تهران: پیام مشرق.
• حمزه‎ای، رودابه. (1396الف). شب شده وقت خوابه. ویرایش دوم. تهران: پیدایش.
• حمزه‎ای، رودابه. (1396ب). کوچولو که به به میخوره. ویرایش دوم. تهران: پیدایش.
• حمزه‎ای، رودابه. (1396ج). کوچولو زیادی باهوشه. تهران: پیدایش.
• حمزه‎ای، رودابه. (1396د). کوچولو نانای نای میکنه. تهران: پیدایش.
• حمزه‎ای، رودابه. (1396ه). کوچولو یه جوجو داره. تهران: پیدایش.
• حمزه‎ای، رودابه. (1397). جیکان جوجو لالایی. ویرایش دوم. تهران: برومند.
• حمزه‎ای، رودابه. (1398الف). فیل کوچولو لالایی. ویرایش سوم. تهران: پیام مشرق.
• حمزه‎ای، رودابه. (1398ب). میومیو لالایی. ویرایش سوم. تهران: پیام مشرق.
• داد، سیما. (1390). فرهنگ اصطلاحات ادبی. ویرایش پنجم. تهران: مروارید. ص275.
• سلاجقه، پروین. (1385). از این باغ شرقی. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان. ص328.
• شمیسا، سیروس. (1372). کلیات سبک‌شناسی. تهران: فردوس. ص153، 159.
• شمیسا، سیروس. (1386). آشنایی با عروض و قافیه. ویرایش دوم. تهران: میترا. ص127.
• علیپور، منوچهر. (1379الف). آشنایی با ادبیات کودکان. تهران: تیرگان. ص50.
• علیپور، منوچهر. (1379ب). پژوهشی در شعر کودک. مقدمۀ قدمعلی سرّامی. ویرایش دوم. تهران: تیرگان. ص159.
• فتوحی، محمود. (1391). سبک‎شناسی؛ رویکردها و روشها. ویرایش سوم. تهران: سخن.
• نجفی، ابوالحسن. (1380). مبانی زبانشناسی و کاربرد آن در زبان فارسی. ویرایش هفتم. تهران: نیلوفر. ص50.
• نورتون دونا، و نورتون، ساندرا. (۱۳۸۲). شناخت ادبیات کودکان؛ گونه ها و کاربردها از روزن چشم کودک. ترجمۀ منصوره راعی و همکاران، تهران: قلمرو. ص347.